Ngày 26-8 vừa qua, Chính phủ đã ban hành Nghị định 232/2025 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 24/2012 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng. Nghị định có hiệu lực từ ngày 10-10-2025, với điểm thay đổi quan trọng nhất là xóa bỏ cơ chế nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng. Đây được xem là một bước ngoặt trong điều hành thị trường vàng.
Giá vàng liên tục leo thang
Đại diện Tập đoàn Vàng bạc Đá quý Phú Quý tin rằng khi thị trường vàng miếng có thêm sự tham gia rộng rãi của các ngân hàng và doanh nghiệp (DN) đủ điều kiện, khoảng cách giá trong nước và thế giới chắc chắn sẽ được thu hẹp, thị trường sẽ vận hành ổn định hơn, hạn chế được tình trạng đầu cơ. "Đây là tín hiệu tích cực giúp bảo đảm lợi ích cho người dân, nhà đầu tư và góp phần củng cố ổn định kinh tế vĩ mô" - đại diện Tập đoàn Vàng bạc Đá quý Phú Quý chia sẻ.
Thế nhưng, thực tế thị trường những ngày qua lại chứng kiến một kịch bản trái ngược. Thông tin bỏ độc quyền sản xuất vàng miếng vẫn chưa thể kéo giá vàng "hạ nhiệt". Chỉ trong ít ngày, giá vàng miếng SJC từ mức 125,7 triệu đồng/lượng mua vào và 127,7 triệu đồng/lượng bán ra đã vọt lên 131,9 - 133,4 triệu đồng/lượng (mua và bán), tức tăng khoảng 6 triệu đồng mỗi chiều. Vàng nhẫn trơn và vàng trang sức 24K cũng leo lên mức 125,5 triệu đồng/lượng mua vào và 128 triệu đồng/lượng bán ra, cao hơn khoảng 5 triệu đồng so với trước đó.
Cơn "sốt" giá vàng kéo theo cảnh người dân đổ xô đi mua vàng. Ghi nhận trong ngày 3-9 tại TP Hà Nội, nhiều tiệm vàng đông nghịt khách xếp hàng dài từ sáng đến chiều chỉ để mua vài chỉ vàng nhẫn hay vàng miếng. Ở cửa hàng Bảo Tín Minh Châu trên phố Trần Nhân Tông, nhân viên cho biết vàng nhẫn đã hết sạch chỉ sau 30 phút mở cửa, dù mỗi khách chỉ được mua tối đa 1 chỉ.
Tại TP HCM, tình hình cũng tương tự. Hàng chục khách xếp hàng dài chờ mua vàng ở trụ sở Công ty Vàng bạc Đá quý Sài Gòn (SJC) để chờ đến lượt mua vàng. Khi nhân viên thông báo hết vàng miếng SJC, họ lập tức chuyển sang mua vàng nhẫn trơn, dù mỗi người chỉ được mua tối đa nửa chỉ mỗi ngày.
Theo chuyên gia tài chính Phan Dũng Khánh, diễn biến giá vàng trong nước những ngày qua chịu tác động mạnh từ thị trường thế giới và tình trạng nguồn cung hạn chế. Giá vàng quốc tế đã chính thức lập đỉnh lịch sử mới trên 3.530 USD/ounce, do nhu cầu tìm nơi trú ẩn an toàn của dòng tiền gia tăng. Nhiều nhà đầu tư thậm chí đã chốt lời từ chứng khoán (vốn tăng mạnh từ đầu năm) để chuyển sang vàng, khiến lực cầu từ loại tài sản này tăng đột biến.
Dù vậy, ông Khánh dự báo đà tăng này có thể chỉ kéo dài trong ngắn hạn chứ khó bùng nổ mạnh mẽ như năm ngoái và đầu năm nay. Nguyên nhân là do các yếu tố bất ổn như căng thẳng địa chính trị hay chính sách thuế quan không còn quá nóng. Hơn nữa, giá vàng thế giới đã liên tục phá đỉnh suốt 2 năm qua, tốc độ tăng gần đây đã chậm lại. "Ở trong nước, tỉ giá USD/VNĐ có tăng nhưng được Ngân hàng Nhà nước kiểm soát tốt nên thường chỉ ảnh hưởng ngắn hạn. Chính sách vàng mới từ Nghị định 232 có thể giúp mức chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới trong trung hạn giảm dần. Vì vậy, khả năng giá vàng trong nước khó tăng mạnh như giai đoạn trước" - ông Khánh nhận định.
Giá vàng liên tục leo thang thời gian gần đây kéo theo cảnh tượng người dân đổ xô đi mua vàng. Ảnh: LAM GIANG
Nguồn cung khan hiếm
Nói về việc giá vàng trong nước vẫn leo thang sau thông tin xóa bỏ độc quyền vàng miếng, ông Đinh Nho Bảng, Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam, cho rằng việc mở cửa sản xuất sẽ giúp thị trường có thêm nhiều sản phẩm, song không đồng nghĩa DN nào cũng có thể tham gia. Để đủ điều kiện, DN phải có vốn điều lệ tối thiểu 1.000 tỉ đồng, còn ngân hàng thương mại là 50.000 tỉ đồng. Những yêu cầu này được xem là cần thiết, nhằm bảo đảm chỉ những tổ chức có tiềm lực tài chính vững và quản trị minh bạch mới bước vào được một thị trường nhạy cảm như vàng miếng.
Ông Bảng cũng lưu ý về bài toán nguồn cung vàng nguyên liệu. "Do Việt Nam không có mỏ vàng thương mại, việc sản xuất vàng miếng buộc phải dựa vào nhập khẩu, cũng như phụ thuộc vào hạn mức, giấy phép và chính sách tiền tệ từng giai đoạn. Vì vậy, không thể cho rằng chỉ cần bỏ độc quyền là thị trường sẽ lập tức thay đổi mà phải tính đến nhiều yếu tố phối hợp" - ông nhấn mạnh.
Theo Chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam, giá vàng có thể giảm hay không phụ thuộc sự cân đối cung - cầu. Nếu nhu cầu lớn mà nguồn cung không được bảo đảm, giá sẽ khó hạ. Ngược lại, nếu việc nhập khẩu vàng nguyên liệu được mở, các DN có nguồn để chế tác thì giá có thể ổn định và đi xuống.
Dưới góc độ DN kinh doanh vàng, ông Trần Hữu Đang, Tổng Giám đốc Công ty CP Vàng bạc Đá quý AJC, cho rằng nguyên nhân nằm ở chỗ nguồn cung hiện phụ thuộc hoàn toàn vào mức bán ra từ Ngân hàng Nhà nước thông qua 4 ngân hàng thương mại lớn (Agribank, Vietcombank, BIDV, VietinBank), Công ty SJC và lượng vàng mà người dân bán ra. Nhưng gần đây, cả nhà nước và người dân đều bán rất ít. Trong khi đó, giá vàng thế giới liên tục lập đỉnh mới, hiện đã vượt xa mốc 3.500 USD/ounce, dòng tiền tìm đến vàng như kênh trú ẩn an toàn, khiến giá trong nước leo thang tới 133,4 triệu đồng/lượng, cao hơn thế giới đến 15 - 20 triệu đồng/lượng.
Dù vậy, ông Đang vẫn tin tưởng vào triển vọng trung hạn khi DN được phép nhập khẩu vàng. Lúc đó, các đơn vị có điều kiện sẽ chủ động sản xuất vàng miếng, vàng nhẫn, vàng trang sức, từ đó hạ nhiệt giá và đưa diễn biến trong nước tiệm cận hơn với thế giới. "Nghị định 232 còn mở đường cho các DN mua bán vàng nguyên liệu với nhau, bảo đảm nguồn cung ổn định, tạo cơ hội phát triển ngành chế tác trang sức và mỹ nghệ. Trong bối cảnh Bộ Tài chính đề xuất giảm thuế xuất khẩu vàng trang sức xuống 0%, đây sẽ là cú hích lớn để hàng hóa Việt Nam mở rộng thị trường quốc tế" - ông Đang kỳ vọng.
Một thành viên khác của Hiệp hội Kinh doanh vàng Việt Nam nhận định giá vàng trong nước chưa thể thu hẹp chênh lệch với thế giới bởi điều cốt lõi là chưa có nguồn vàng nhập khẩu phục vụ sản xuất - kinh doanh. Dù 4 ngân hàng thương mại đã được xét đủ điều kiện sản xuất vàng miếng, họ vẫn đang trong quá trình xin phép. Các DN lớn cũng đang chờ hướng dẫn cụ thể từ Ngân hàng Nhà nước về quy trình quản lý, nhập khẩu, sản xuất và kinh doanh vàng nguyên liệu. "Khi những quy định này đi vào thực tế, DN có thể chọn thời điểm phù hợp mua vàng thế giới, đưa về sản xuất vàng miếng, đồng thời bán vàng nguyên liệu cho các đơn vị chế tác. Chính sự vận hành đồng bộ này mới có thể giúp thị trường vàng Việt Nam bớt nóng, tiến tới thu hẹp khoảng cách giá trong nước và thế giới" - vị này nêu ý kiến.
Có nên đánh thuế vàng?
Trước câu hỏi liệu có nên đánh thuế để hạn chế đầu cơ vàng, ông Đinh Nho Bảng cho rằng quản lý thị trường vàng là một quá trình dài, không thể tách rời khỏi các chính sách kinh tế vĩ mô khác. Thị trường chứng khoán, lãi suất ngân hàng, bất động sản… đều là những kênh đầu tư có tác động trực tiếp đến dòng vốn. Khi các kênh này hoạt động hiệu quả, người dân sẽ không dồn tiền vào vàng. "Bên cạnh đó, vàng được Hiến pháp xác nhận là tài sản hợp pháp, là quyền sở hữu của người dân. Họ có quyền đầu tư theo ý muốn. Do vậy, điều quan trọng không chỉ là quản lý thị trường vàng mà là tạo dựng chính sách hợp lý cho các kênh đầu tư khác, để dòng vốn được phân bổ tối ưu và mang lại lợi ích nhiều hơn cho người dân. Nói cách khác, điều hành thị trường vàng không phải là tất cả, mà cần đặt trong tổng thể các chính sách kinh tế vĩ mô" - ông Bảng phân tích.
