Ảnh minh họa
Theo The Register, việc Apple chuẩn bị phát hành iOS 26 có thể khiến khoảng 75 triệu chiếc iPhone trở nên lỗi thời, tạo ra hơn 1,2 triệu kilôgam rác thải điện tử trên toàn cầu, theo một nghiên cứu mới. Phiên bản lớn tiếp theo của hệ điều hành di động từ Cupertino dự kiến sẽ được phát hành trong tháng này sau khi được công bố tại WWDC hồi tháng Sáu.
Điều này sẽ ảnh hưởng tới những người đang sử dụng các thiết bị iPhone XR, XS và XS Max vốn sẽ bị loại khỏi danh sách cập nhật, theo công ty xử lý chất thải Business Waste. Mặc dù một số chủ sở hữu sẽ tiếp tục sử dụng, nhưng thiết bị sẽ dần trở nên lỗi thời và nhiều người dùng có thể chọn nâng cấp lên mẫu mới, góp phần làm gia tăng khối lượng rác thải điện tử.
Business Waste quan tâm hơn đến lượng vật liệu có thể thu hồi từ việc tái chế các điện thoại cũ này. Họ ước tính giá trị số vật liệu đó lên tới hơn 271 triệu bảng Anh (tương đương 363 triệu USD, khoảng 9,5 tỷ đồng).
Theo tính toán, 75 triệu thiết bị này chứa hơn 1,2 triệu kg đồng, 1,23 triệu kg palladium và 2.569 kg vàng. Vàng là thành phần có giá trị nhất, có thể trị giá hơn 200 triệu bảng Anh (tương đương 268 triệu USD, 7 tỷ đồng).
Theo công ty này, lựa chọn tốt nhất cho các thiết bị cũ không còn được hỗ trợ là đem tái chế, thay vì để chúng kết thúc trong các bãi rác. “Rác thải điện tử là dòng chất thải rắn phát triển nhanh nhất thế giới, với hơn 50 triệu tấn được tạo ra mỗi năm trên toàn cầu”, Graham Matthews của Business Waste cho biết.
Ông lưu ý rằng rác thải điện tử kết thúc tại các bãi chôn lấp có thể gây hại cho môi trường và cả sức khỏe con người khi các chất độc hại rò rỉ và làm ô nhiễm khu vực xung quanh. Vì vậy, việc đảm bảo người dùng tái chế thiết bị cũ một cách có trách nhiệm là đặc biệt quan trọng.
Tuy nhiên, theo báo cáo của công ty nghiên cứu CCS Insight, chưa đến một phần ba người tiêu dùng châu Âu đổi hoặc bán lại điện thoại cũ. Điều này kìm hãm nguồn cung thiết bị đã qua sử dụng vốn có thể thúc đẩy thị trường giải pháp thay thế thân thiện môi trường hơn so với việc mua mới.
Một báo cáo của Liên Hiệp Quốc công bố năm ngoái đã cảnh báo về mối đe dọa ngày càng tăng từ rác thải điện tử, cho biết lượng rác này đang chất đống nhanh gấp năm lần so với tốc độ được tái chế. Báo cáo kêu gọi cải thiện quản lý rác thải điện tử và các chính phủ cần đưa ra chính sách khuyến khích việc tái sử dụng thiết bị hoặc tái chế linh kiện bởi các ngành công nghiệp.
Và không chỉ có smartphone mới gây ra vấn đề: Mạng lưới Nhóm Nghiên cứu Lợi ích Công cộng (PIRG) có trụ sở tại Mỹ hồi đầu năm nay cảnh báo rằng ngày kết thúc vòng đời sắp tới của Windows 10 (14/10) sẽ khiến tới 400 triệu PC không thể nâng cấp lên phiên bản kế tiếp do yêu cầu phần cứng tùy tiện.
PIRG cũng đã lập trang web “Nghĩa địa Rác thải Điện tử” trực tuyến, liệt kê nhiều thiết bị đã “về cõi thiên đường Silicon”, tính toán tổng khối lượng của tất cả các thiết bị “chết” và cho phép người dùng sắp xếp danh sách theo thương hiệu, danh mục và lý do ngừng hỗ trợ.
Theo báo cáo The Global E-waste Monitor 2024 của Liên Hợp Quốc, lượng 62 triệu tấn rác thải điện tử tạo ra trong năm 2022 đủ để lấp đầy 1,55 triệu chiếc xe tải dài 25 mét, tạo thành một hàng xe nối đuôi nhau dài 40.000 km, tương đương vòng quanh đường xích đạo Trái đất.
Đặc biệt, 62 triệu tấn rác thải điện tử có thể được tái chế để tách vàng, bạc, đồng, niken, thép, nhôm, bạch kim, lithium, coban và các kim loại khác quan trọng đối với nhiều ngành công nghiệp khác nhau. Điện thoại, máy tính bảng, laptop và thiết bị điện tử cũ mà con người bỏ đi có giá trị lên đến 62,5 tỷ USD mỗi năm, và trên mỗi tấn, chúng chứa lượng vàng gấp 100 lần so với cùng trọng lượng quặng vàng. Tuy nhiên, hiện chỉ khoảng 1/5 lượng rác thải điện tử trên thế giới được tái chế.
“Phần lớn rác thải điện tử hiện không được xử lý đúng cách”, ông Baldé nói thêm, “Mọi người thường vứt đi rác điện tử, đặc biệt là các món nhỏ như điện thoại di động hoặc bàn chải đánh răng, vốn thường bị người dùng ném vào thùng rác sinh hoạt”.
Các chuyên gia Liên Hợp Quốc cho rằng nguyên nhân chính của xu hướng gia tăng rác điện tử bao gồm: mức tiêu thụ ngày càng cao, thiếu khả năng sửa chữa thiết bị, vòng đời sản phẩm ngày càng ngắn và cơ sở hạ tầng xử lý rác thải còn yếu kém.
Ngay cả những thiết bị được thiết kế để tiết kiệm năng lượng như tấm pin năng lượng mặt trời cũng đang góp phần vào khối lượng rác thải này. Năm 2022, ước tính có khoảng 600.000 tấn tấm pin quang điện bị loại bỏ, theo ông Baldé.
“Các nhà sản xuất có trách nhiệm tiêu chuẩn hóa sản phẩm và đảm bảo sản phẩm họ làm ra không nên có tuổi thọ quá ngắn”, ông Cosmas Luckyson Zavazava, Giám đốc Cục Phát triển Viễn thông của Liên minh Viễn thông Quốc tế (ITU), một cơ quan thuộc Liên Hợp Quốc nhấn mạnh.
