Phóng sự trên báo Tuổi Trẻ ghi lại cảnh đau thương sau bão Linda - Ảnh: QUỐC VIỆT
Khi bạn đọc xem bài báo này thì đúng cách đây 28 năm, cơn bão tử thần số 5 mang tên Linda đã xuất hiện áp thấp nhiệt đới ở Biển Đông, và chỉ một ngày sau (2-11-1997) bắt đầu gieo chết chóc ở vùng biển Côn Đảo rồi càn quét Kiên Giang, Bạc Liêu, Cà Mau...
Những ngày bi thảm
Trên trang phóng sự báo Tuổi Trẻ số ra ngày 6-11-1997 sau khi bão Linda vừa quét qua, đã có bài phóng sự "Một vùng biển nhuốm màu tang tóc" mà đến nay đọc lại vẫn nghẹn lòng.
Hai tác giả Dương Thế Hùng và Tiến Hưng ghi lại thế này: "Từ thị xã Cà Mau, chúng tôi đến cửa sông Ông Đốc, huyện Trần Văn Thời, đã thấy một vài chiếc tàu đánh cá trong ngoài tỉnh trở về đất liền. Mỗi chiếc tàu đều mang theo tin buồn về đoàn tàu bị bão trên biển.
Anh Ngũ Tấn Long - người sống sót duy nhất trong số 12 ngư dân sau cơn bão nhờ tàu Long An cứu vớt - cho biết: "Hai chiếc tàu bà Trần Thị Lan đã bị chìm tại một chỗ gần đảo Hòn Chuối. Nhiều tàu neo đậu chung cũng bị sóng đánh trôi và nhấn chìm".
Ngay lúc đó, tàu ông Năm Đởm neo đậu chạy về đã vớt được 36 ngư dân đang lênh đênh trên biển. Đồn biên phòng 692 đóng tại cửa sông Ông Đốc cho biết đến 5h ngày 5-11-1997, phát hiện 135 tàu chìm, có 967 ngư dân. Các tàu đã vớt 10 người chết, 335 người sống và số còn lại đang mất tích...
Hàng trăm người đổ về ngóng trông và nhận mặt xác chết để xem có phải người thân mình không. Họ buồn rầu, ủ rũ và khóc. Khoảng sân bùn đất nhão nhoẹt sau cơn bão cùng với nước đọng tràn ra từ khu phố càng tăng thêm cảnh thê lương, tang tóc.
Dì Trần Thị Nhi (ở xã Hồ Thị Kỷ, huyện Trần Văn Thời) sau khi xem mấy xác chết không thấy con mình, dì bỏ ra ngoài khóc tức tưởi: "Nó là thằng Nguyễn Văn Đen, mới có 22 tuổi hà! Nhà nghèo, không cha, nó nói với tôi: mẹ cho con đi biển kiếm tiền về nuôi em. Ai dè...".
Nói xong dì lại khóc ngất! "Chắc là nó chết rồi - dì nói trong nước mắt - bởi vì cùng đi chung một tàu bốn người. Ba người kia được vớt về cứu sống, kể rằng cùng cột phao trong nhóm, nhưng thằng Đen bị sóng đánh văng ra cuốn đi". Cái lo của dì Nhi bây giờ là lo tìm được xác Đen. Dì không biết tìm ở đâu giữa mênh mông sóng biển.
Ở ấp Khánh Hội, xã Khánh Lâm, huyện U Minh, có một phụ nữ đang thắc thỏm mong ngóng tin chồng. Tên chị là Nguyễn Thị The, chỉ mới 25 tuổi và đang mang thai. Chị chờ chồng - anh Trần Văn Tâm - đã đi biển chuyến ngày 30-10-1997. Chị chờ hoài chờ mãi mà không thấy anh về.
Đêm bão 2-11, căn nhà nhỏ của chị bị gió cuốn tan hoang. May nhờ chị chui xuống gầm giường nên không bị đè. Đứa nhỏ trong bụng càng lúc càng đạp mạnh hơn...
Chị nói trong nước mắt: "Phải chi không có mang đứa nhỏ, tui chết theo ảnh cho rồi". Hàng xóm tốt bụng thương chị, lo cho đứa con chưa ra đời, nên chưa thông báo cho chị cái tin sét đánh chồng chị đã chết trên tay một người bạn cùng đi...
Tại khu vực Hoa Biển, phường Vĩnh Thanh Vân (Rạch Giá, Kiên Giang), nơi tạm để 21 xác nạn nhân vừa được các tàu cứu hộ đưa về từ biển, không khí thật ảm đạm...".
Còn rất nhiều trang báo trĩu lòng như thế trong suốt tháng 11-1997 mà khó nhắc hết ra đây. Bao năm đã trôi qua, tôi về lại Khánh Hội, xã duyên hải cũ của tỉnh Cà Mau vẫn nghe người dân kể ngày đó rẻo đất nhỏ xíu bên biển như ngập tiếng khóc và màu khăn tang.
Nhiều người mẹ làm tang cho con, vợ tiễn chồng còn không có quan tài vì sóng biển đã nhấn chìm thi hài người thân họ mãi mãi.
Anh Nguyễn Duy Quân, nguyên phó chủ tịch UBND xã Khánh Hội cũ, chùng giọng nói: "Nếu anh về đúng ngày 2 và 3-11 sẽ thấy nhà nhà làm giỗ nghi ngút khói nhang. Cả đoạn lộ bên bờ kinh xáng hầu như nhà nào cũng có giỗ".
Sau ngày thảm họa đó, tôi cũng có mặt ở Kiên Giang, khu vực vừa bị bão Linda càn quét. Trong cảnh đau thương bên hàng chục thi thể ngư dân (mà càng lúc càng nhiều thêm) được vớt về bờ biển Rạch Giá, tôi ám ảnh mãi hình ảnh bà mẹ vừa khóc vừa run rẩy lật chiếu để xem mặt từng thi hài.
Họ bị mảnh vỡ tàu bè và sóng biển quăng quật suốt mấy ngày nên không thể nhận diện được nữa. Bà mẹ như điên dại khóc lóc: "Ai tìm giúp con tui, chắc nó nằm ở đây, để tui đưa nó về nhà cho bớt lạnh, con ơi con".
Còn chị Lý Hồng Mận, một người vợ ở Khánh Hội mất chồng và hơn 10 người trong dòng họ vì bão Linda, kể tới ngày giỗ nhiều người vợ góa bụa vẫn dựa nhau khóc và nhắc kỷ niệm "ảnh hứa chuyến đi biển này về sẽ gom tiền sửa lại mái nhà cho vợ con ở đỡ cực", "ảnh nói sẽ ráng đi biển để sắm cho vợ cái lắc vì hồi cưới nghèo quá tiền đâu mà mua".
Phụ nữ tuyệt vọng khóc đợi chồng, con ở bờ biển Cà Mau sau bão - Ảnh: tư liệu báo Đất Mũi
Bài học đau xót
28 năm, 28 mùa mưa bão và 28 cái giỗ cho gần 3.000 nạn nhân, nhắc lại bão Linda lịch sử của miền Nam không chỉ kể nỗi đau thương mà còn rút ra bài học như cố giáo sư Võ Tòng Xuân nói "tài sản có thể phục hồi, nhưng sinh mạng con người nằm xuống thì chẳng gì bù đắp được". Việt Nam là đất nước trải dài trước biển, năng lực phòng chống thiên tai phải luôn được tăng cường và sẵn sàng ở mức độ cao nhất.
Khoảng 5 năm trước, khi giáo sư Xuân còn khỏe, tôi đã có cuộc trao đổi với ông ở Long Xuyên về vấn đề phát triển Đồng bằng sông Cửu Long và biến đổi khí hậu.
Bài học đau đớn từ bão LindaĐỌC NGAYChuyện cũ, chuyện mới miên man, ông kể: "Tôi nhớ dịp ngồi với mấy anh cựu lãnh đạo tỉnh Kiên Giang, Bạc Liêu, Cà Mau cũng bàn vấn đề này. Có anh day dứt tâm sự: phải chi hồi năm 1997 đủ kinh nghiệm phòng chống bão để tăng cường bộ đội biên phòng, công an giúp dân kịp trú tránh nơi an toàn thì có thể đỡ thiệt hại.
Một anh khác nói cũng có phần do bão diễn biến nhanh, khi địa phương nhận lệnh phòng chống bão từ trên thì không kịp nữa. Hồi đó nhiều tàu cá nhỏ thiếu trang bị máy liên lạc, họ còn đang lênh đênh ngoài biển ngay lúc bão ập đến".
Ông Xuân kể thêm các cựu cán bộ địa phương đã tâm sự thẳng thắn nhiều vấn đề, và không ai phủ nhận thực tế năm 1997 cả người dân lẫn chính quyền địa phương đều thiếu kinh nghiệm phòng chống bão. Tuy nhiên cũng không thể đổ lỗi cho dân, vì quá nhiều năm vùng dưới này được xem như "đất lành" không bị bão tố như miền ngoài.
Là người quê Tri Tôn (An Giang), vùng đất không giáp biển, nhưng ông Xuân từng đi học và làm việc ở "vành đai bão" Nhật Bản, Philippines nên rất hiểu sức mạnh khi thiên nhiên nổi cơn thịnh nộ.
Hôm đó, ông đã nói lại với các vị lãnh đạo địa phương cần phải chuẩn bị sẵn sàng cả trong người dân lẫn chính quyền, nhất là ở thời kỳ biến đổi khí hậu ngày càng khó lường.
Dải đất và vùng biển phía dưới này ít bị bão tố, nhưng chỉ hai trận bão đầu và cuối thế kỷ 20 là bão Linda năm 1997 và Giáp Thìn 1904 đều gây thiệt hại khủng khiếp, trận nào cũng hàng ngàn đồng bào phải thiệt mạng, tàu bè vỡ nát, nhà cửa đổ sập, ruộng vườn tan hoang...
Không ai được chủ quan với thiên tai. Nhiều năm bình yên nhưng chỉ vài giờ thảm họa cũng phải trả giá vô cùng nặng nề và rất lâu mới khắc phục được.
Trận bão Linda làm thiệt mạng hàng ngàn đồng bào và thiệt hại vật chất nặng nề là bài học vô cùng quá đau xót vẫn còn tính thời sự cho hôm nay lẫn mai sau!
Bão Giáp Thìn năm 1904 tàn phá miền Nam
Nhiều sách báo vẫn nhắc trận bão lụt kinh hoàng ở miền Trung năm Giáp Thìn 1904, nhưng ít người biết vùng "đất lành" Nam Kỳ cùng năm này cũng bất ngờ có trận bão làm thiệt mạng hàng ngàn người. Khu vực bị thiệt hại nặng nhất là Sài Gòn, Gò Công, Long An...
Trên Nam Kỳ tuần báo (do nhà văn Hồ Biểu Chánh làm chủ nhiệm) phát hành ngày 8-6-1944, tác giả ký tên Mỹ Xuân viết bài kể lại trận bão năm Thìn hoành hành ngày chủ nhật 1-5-1904 ở đất Sài Gòn.
Nội dung kể mưa tầm tã ngay "hòn ngọc Viễn Đông", cuồng phong làm sập nhà cửa, kể cả mái nhà ga xe lửa, đổ ngã cây cối, thổi bay xe ngựa, nhấn chìm ghe thuyền và các tàu lớn đang neo đậu ở sông Sài Gòn cũng không thoát nạn. Hàng ngàn người đã thiệt mạng ngay tại Sài Gòn và vùng lân cận như Gò Công...
Những trận bão lũ khủng khiếp - Kỳ 7: 28 năm bão Linda, nước mắt vẫn rơi
