Nghệ sĩ Thành Hội (đội nón) trong phim điện ảnh Phá đám - Sinh nhật mẹ - Ảnh: ĐPCC
Một ánh nhìn ấy thôi đã hơn vạn điều muốn nói
* Mấy chục năm rồi mới trở lại phim trường, anh thấy có gì khác?
- Trình độ kỹ thuật là thứ rõ nhất. Ngày nay mọi người đã dùng phim kỹ thuật số, thay vì phải tiết kiệm từng ly phim nhựa. Sau nữa là cách mà các diễn viên được đối xử trên phim trường cũng khác, khác tới mức làm tôi thấy ngại.
Sau một cảnh quay, có người đưa ghế cho ngồi, mở nước cho uống, rồi chìa quạt cầm tay vô mặt cho mát. Nhiều lúc tôi thấy mình như tri huyện, còn các bạn trợ lý như nha sai.
Tôi cản thì các bạn nói đấy là công việc, tôi mới nói vậy hãy bắc một cái ghế, thấp hơn cũng được, rồi làm việc. Các bạn nghe được vài lần rồi lại đứng tiếp. Sau mấy chục năm, phim trường đã thực sự là một thế giới khác.
* Đóng phim “Phá đám - sinh nhật mẹ”, vậy sinh nhật nào của mẹ làm anh nhớ nhất?
- Nhà tôi chưa từng tổ chức sinh nhật mẹ. Tới ngày đó thì các con chúc mừng, gửi quà, không có tề tựu, không có bánh kem. Gia đình tôi không giỏi bộc lộ cảm xúc ra ngoài. Có thương cách mấy cũng giấu hết vô bên trong.
* Nghĩa là anh và mẹ anh gần như không bao giờ nói là mình thương người kia?
- Tôi không để má thiếu thốn điều gì. Má cần gì, thích gì tôi cũng cố chu toàn và đó là cách tôi “nói” thương bà. Chỉ có duy nhất một tâm nguyện của má mà tôi và các anh chị em trong nhà không làm được là cùng sống chung dưới một mái nhà với má.
Chúng tôi ai cũng trưởng thành, đều phải nở nồi và ra riêng. Và mỗi lần có ai ra riêng má đều buồn mà không nói. Tôi nhớ mãi buổi sáng tôi rời nhà, anh Hai đẩy má - lúc này đã phải ngồi xe lăn - ra đường. Má không kêu, không bịn rịn, mà chỉ chờ tôi chạy ngang để nhìn tôi một cái. Một ánh nhìn ấy thôi đã hơn vạn điều muốn nói.
* Má đã ảnh hưởng đến hành trình làm nghệ thuật của anh như thế nào?
- Khi còn dạy trong Trường cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật
Lần đầu nghệ sĩ Thành Hội đóng phim điện ảnh thương mại - Ảnh: ĐPCC
Cứ mỗi sáng mà nghe tiếng cái loa rè rè ấy phát ra những âm thanh mê hoặc là tôi chịu không nổi, phải lấy tiền ăn sáng hay tiền để dành mà lao ra xem cho được.
Và bộ phim đầu tiên mà đứa nhỏ là tôi cầm tiền chạy băng qua đường, đưa cặp mắt tò mò vào xem chính là một phim của Sác Lô.
Kể từ đó tôi trở thành người hâm mộ trung thành của người. Tôi xem mãi mà không biết chán. Hôm nào chiếu phim hoạt hình, tôi sẽ nhường cho đứa nhỏ khác, đợi tới khi chiếu Sác Lô mới đưa mắt vào xem. Tôi đã dành nhiều thời gian tuổi thơ để ngồi chò hỏ trong con hẻm, đợi ông chiếu bóng thùng gọi: “Ê thằng nhỏ, tới Sác Lô của mày rồi nè”.
* Vì sao một diễn viên phim câm từ cách đây trăm năm lại có ảnh hưởng sâu sắc đến anh như vậy?
- Một trong những bất hạnh, tôi phải nhấn mạnh từ này, của các diễn viên hôm nay là họ đã xếp các phim của Sác Lô vào dạng “coi cũng được mà không coi cũng được”. Nhưng hỡi ôi, cái khốn nạn của kiếp con người là có rất nhiều thứ không nói được, và vì không nói được nên mới phải tìm cách khác biểu hiện ra.
Một lần ra miền Trung diễn, tôi thấy một người câm tới mua thuốc lá. Giữa bao nhiêu nhãn hiệu, anh ta chỉ xòe hai bàn tay ra để lên đầu là người bán đã hỏi lại: “Jet phải không, mấy điếu?”. Tôi vừa buồn cười vừa thán phục vì động tác anh ta làm quả là y hệt con sư tử có cánh (biểu tượng trên bao bì của hãng thuốc lá này).
Các diễn viên hôm nay thường xuyên bỏ qua phim câm, phim Sác Lô. Họ thấy nó, nhưng họ đi ngang qua, lướt qua mà không hề biết mình đã bỏ qua một kho tàng quý giá, để rồi cầm cuốc đi đào ở những nơi không có vàng, để rồi rốt cục anh không có gì cả.
Càng mê Sác Lô, càng đào sâu tôi càng cảm thấy đây thực sự là một người thầy lớn của mình, một người đã trao cho tôi vô vàn những bài học quý mà tôi chưa từng làm lễ bái sư.
Trong bộ phim Ánh sáng đô thị (City lights), anh Sác Lô yêu một cô bán hoa bị mù. Cô câm, vậy mà ông đạo diễn Sác Lô bắt cô này thoại đi thoại lại cả trăm lần, tới nỗi đoàn phim phát cáu. Họ nói mình có thu tiếng đâu, sao cứ phải nói đi nói lại làm gì.
Ổng trả lời là vì không có tiếng, nên càng phải thoại làm sao cho người ta tin là cô gái mù này thương gã lang thang kia thiệt. Cái tình thương ấy nó phải toát ra từ đôi tay, từ cơ thể, từ gương mặt và từ đôi mắt không thấy ánh sáng kia, từ đôi môi đang phát ra những từ đó.
Đó là bài học vô giá về diễn xuất, mọi hành động dù là biểu hiện ra bên ngoài nhưng đều phải xuất phát từ bên trong.
Tạo hình của nghệ sĩ Thành Hội trong Phá đám - Sinh nhật mẹ - Ảnh: ĐPCC
* Có lẽ vì các diễn viên hôm nay nghĩ Charlie Chaplin là một diễn viên hài, mà họ không diễn hài nên họ không cần phải xem?
- Sác Lô đâu chỉ là diễn viên hài. Lịch sử điện ảnh từng ghi dấu nhiều diễn viên trước Sác Lô lắm chứ, nhưng đâu có ai bất tử trong dòng phim câm như Sác Lô. Bởi vì Sác Lô đâu có chỉ làm cho người ta cười, ông ta còn làm cho người ta khóc và suy ngẫm.
Phim của Sác Lô là phim về kiếp người, về thế thái nhân tình mà ở đâu cũng cảm được. Hãy nhớ về cảnh Sác Lô bị đuổi cổ ra khỏi nhà hàng. Anh ta tức lắm, bèn lượm cục đá lên để ném vào bên trong nhà hàng cho hả giận.
Ai ngờ cục gạch đưa lên chưa ném thì đã đụng vào bụng một người cảnh sát. Từ tức chuyển sang sợ, Sác Lô mới cầm cục gạch lên, thổi thổi, phủi phủi cho cục gạch nó sạch rồi bỏ lại chỗ cũ. Thấy hình như chưa ngay ngắn lắm, gã mới sửa lại cho ngay. Trời ơi, bao nhiêu tiền bạc, thầy cô nào có thể dạy cho ta một thứ diễn xuất tinh tế và kỹ lưỡng như vậy.
Hay như câu chuyện khi Sác Lô gặp nhà khoa học Albert Einstein. Cha đẻ của thuyết tương đối đã nói rất nhiều nhưng chả mấy ai hiểu đã dành sự thán phục cho người diễn viên không nói một lời nào, vậy mà cả thế giới đều hiểu.
Nghệ sĩ Thành Hội nói đóng phim và đóng kịch không có gì khác nhau - Ảnh: ĐPCC
* Sợi dây thừng năm xưa đã cháy, anh đã trở thành một nghệ sĩ nổi tiếng, trở thành thầy của nhiều thế hệ diễn viên, mấy chục năm trời mà ngọn lửa nghề vẫn cháy bền bỉ trong anh. Nghiệp diễn có gì mà lôi cuốn anh tới mức độ như vậy?
- Làm sao có thể mô tả được cho bạn hiểu đây. Một người hút thuốc phiện dù có tài kể chuyện đến đâu cũng không thể tả cho bạn nghe thứ gì ở trong đầu của họ mà làm cho họ chết cũng không bỏ được.
Nếu bạn chưa từng làm mẹ, làm sao một người phụ nữ tả cho bạn hiểu cảm giác một đứa con lọt từ trong cơ thể mình ra ngoài, hay cảm giác nó lần đầu tiên ngậm lấy bầu vú mình mà nút từng giọt sữa.
Tôi chỉ có thể nói: nghệ sĩ là những người may mắn. Họ được trời ban cho sự nhạy cảm, họ được may mắn sống được nhiều cuộc đời, cảm nhận nỗi thống khổ và niềm vui của nhiều kiếp người.
Có anh diễn viên kia, đi bộ từ Gò Vấp tới đoàn Bông Sen để diễn một vai phụ khi mẹ đang hấp hối. Tan hát, anh đi về thì xác mẹ đã lạnh rồi. Người ngoài cuộc sẽ cho anh ta là một tên điên, một gã bất hiếu, nhưng chỉ những người nghệ sĩ mới cảm phục cái lòng yêu nghề, cái tâm dốc lòng phụng sự của anh.
Nghệ sĩ là những kẻ điên nhất, nhưng cũng là những kẻ tỉnh nhất. Phải điên thì mới có thể hóa thân, nhưng phải tỉnh để nhét viên thuốc chữa bệnh bên trong một viên kẹo. Một nghệ sĩ thực thụ không chỉ mua vui cho khán giả.
Hình thành từ nỗi đau, nghệ thuật mang sứ mệnh chữa lành nỗi đau. Nhưng đâu có ai chịu thừa nhận mình đang bị đau, bị bệnh để mà uống thuốc. Ở ngoài đời, ta đâu có kéo năm hay mười người tới rồi giảng cho họ về nỗi khổ, ai mà thèm nghe.
Nhưng ở sân khấu, hàng trăm người sẽ tới, và bạn sẽ phải kể cho họ một câu chuyện hay. Và bên trong câu chuyện hay đó phải là một phương thuốc xoa dịu nỗi thống khổ của họ. Không có nỗi thống khổ nào là riêng tư khi chúng ta cùng chung thân phận con người.
Ái Như, Thành Hội lần đầu đóng phim điện ảnh
