Giờ đây, với sự trỗi dậy của AI tạo sinh (GenAI), deepfake và các kỹ thuật lừa đảo tự động, cuộc chiến này càng trở nên khốc liệt hơn bao giờ hết. Tội phạm mạng không còn hành động đơn lẻ mà có tổ chức, được tài trợ tốt và cực kỳ kiên nhẫn.
Các tổ chức tài chính luôn là mục tiêu hàng đầu do bản chất của tài sản mà họ nắm giữ: tiền và dữ liệu. Một vụ vi phạm dữ liệu không chỉ gây tổn thất tài chính khổng lồ mà còn có thể hủy hoại niềm tin của khách hàng - thứ tài sản vô giá mà các ngân hàng đã mất hàng thập kỷ để xây dựng.
Trong bối cảnh đó, tư duy "xây tường lửa và hy vọng điều tốt nhất" đã hoàn toàn lỗi thời. Các ngân hàng cần một chiến lược an ninh đa lớp, chủ động và liên tục tiến hóa. Dưới đây là 3 chiến lược quan trọng để giúp các tổ chức tài chính không chỉ "phòng thủ" mà còn giành thế chủ động trong cuộc đua an ninh mạng.
Chiến lược 1: Siết chặt vòng đai - Củng cố các biện pháp bảo vệ cốt lõi
Nhiều người cho rằng các biện pháp cơ bản đã cũ, nhưng thực tế, hầu hết các cuộc tấn công thành công đều bắt nguồn từ việc bỏ qua những điều cơ bản nhất. Nền tảng của một hệ thống an ninh mạnh vẫn luôn là kiểm soát truy cập.
Vượt qua điểm yếu của Xác thực đa yếu tố (MFA): Xác thực đa yếu tố (MFA) là một tiêu chuẩn vàng, nhưng tin tặc cũng đã tìm ra cách để vượt qua nó. Các kỹ thuật như "tấn công mệt mỏi MFA" (MFA fatigue attacks - gửi liên tục các yêu cầu đăng nhập cho đến khi người dùng mệt mỏi và chấp nhận) hay tráo đổi SIM (SIM swapping) đang ngày càng phổ biến.
Các ngân hàng cần nâng cấp MFA lên một tầm cao mới:
MFA thích ứng: Hệ thống không chỉ hỏi "bạn là ai?" mà còn hỏi "bạn đang dùng thiết bị gì?", "hành vi đăng nhập này có bình thường không?",... Nếu có bất kỳ yếu tố nào đáng ngờ, hệ thống sẽ yêu cầu thêm các bước xác thực.
Chuyển sang các phương thức mạnh hơn: Dần loại bỏ các phương thức dễ bị tổn thương như SMS OTP và chuyển sang xác thực sinh trắc học (vân tay, khuôn mặt) hoặc khóa bảo mật vật lý
Triển khai Nguyên tắc "Không tin cậy" (Zero Trust):
Triết lý "tin tưởng nhưng vẫn phải xác minh" (trust but verify) đã lỗi thời. Triết lý mới là "không bao giờ tin tưởng, luôn luôn xác minh" (never trust, always verify). Mọi yêu cầu truy cập, dù là từ bên trong hay bên ngoài mạng lưới, đều phải được coi là một mối đe dọa tiềm tàng và phải được xác thực nghiêm ngặt. Điều này đi kèm với nguyên tắc "Quyền truy cập tối thiểu" (least privilege) – nhân viên chỉ được cấp quyền truy cập vào đúng những dữ liệu và hệ thống mà họ tuyệt đối cần cho công việc của mình, không hơn không kém.
Chiến lược 2: Từ Bị động phòng ngự đến Chủ động săn lùng
Xây một pháo đài kiên cố là chưa đủ; bạn cần phải biết chuyện gì đang xảy ra bên trong và bên ngoài các bức tường của mình. Tư duy an ninh hiện đại đòi hỏi sự chuyển dịch từ bị động - chờ bị tấn công rồi phản ứng, sang chủ động - chủ động tìm kiếm và vô hiệu hóa các mối đe dọa.
Giám sát thời gian thực và Phân tích hành vi: Các ngân hàng cần có các Trung tâm Điều hành An ninh (SOC) hoạt động 24/7, sử dụng các công cụ AI và Học máy (Machine Learning) để phân tích các luồng dữ liệu khổng lồ trong thời gian thực. Hệ thống này không chỉ tìm kiếm các "chữ ký" virus đã biết, mà còn phát hiện các "hành vi bất thường". Ví dụ: một nhân viên bỗng nhiên truy cập vào một lượng lớn dữ liệu khách hàng vào lúc 3 giờ sáng, hoặc một máy chủ đột ngột gửi dữ liệu ra một địa chỉ IP lạ. Đây chính là những dấu hiệu sớm của một cuộc tấn công.
Tình báo về mối đe dọa: Đừng chờ tin tặc gõ cửa. Các ngân hàng cần chủ động "do thám" chúng. Điều này bao gồm việc theo dõi các diễn đàn trên "web tối" (dark web) để xem liệu thông tin đăng nhập của ngân hàng có đang bị rao bán hay không, phân tích các chiến thuật, kỹ thuật và quy trình (TTPs) của các nhóm tin tặc khét tiếng, và chia sẻ thông tin tình báo với các ngân hàng khác và các cơ quan chính phủ. Biết trước đối thủ đang lên kế hoạch gì là lợi thế chiến lược vô giá.
Chiến lược 3: Nâng cấp liên tục - cả con người và công nghệ
Trong an ninh mạng, con người vừa là tài sản quý giá nhất, vừa là mắt xích yếu nhất. Công nghệ cũng vậy, những gì được coi là "hiện đại" hôm nay sẽ trở nên lỗi thời vào ngày mai.
Xây dựng "Bức tường lửa con người" (Human Firewall): Tin tặc biết rằng việc lừa một nhân viên bất cẩn dễ dàng hơn nhiều so với việc bẻ khóa một hệ thống mã hóa phức tạp. Các cuộc tấn công lừa đảo (phishing) ngày càng tinh vi, sử dụng deepfake âm thanh và video để giả mạo CEO hoặc các lãnh đạo cấp cao, yêu cầu chuyển tiền khẩn cấp.
Đào tạo không phải là một sự kiện, mà là một văn hóa: Thay vì các buổi đào tạo hàng năm nhàm chán, các ngân hàng cần thực hiện các chiến dịch giả lập lừa đảo (phishing simulations) thường xuyên và bất ngờ.
Tạo kênh báo cáo dễ dàng: Cần có một quy trình đơn giản (ví dụ: một nút bấm "Báo cáo Phishing" ngay trong email) để nhân viên có thể ngay lập tức báo cáo các email đáng ngờ mà không sợ bị khiển trách.
Đánh giá và nâng cấp ngăn xếp công nghệ (Tech Stack) liên tục: Ngăn xếp bảo mật không phải là một bức tượng. Nó phải là một cơ thể sống, liên tục thích ứng. Các ngân hàng cần thường xuyên rà soát lại các công cụ bảo mật của mình, loại bỏ những công nghệ đã lỗi thời và tích hợp các giải pháp mới có khả năng tự động hóa và phản ứng nhanh hơn. Chu kỳ "đánh giá - kiểm thử - vá lỗi - nâng cấp" phải diễn ra liên tục, không ngừng nghỉ.
Trong an ninh mạng, không có "vạch đích", chỉ có "chặng đua" tiếp theo
Sẽ không bao giờ có một "viên đạn bạc" hay một giải pháp công nghệ duy nhất nào có thể đảm bảo an toàn tuyệt đối. Cách duy nhất để các tổ chức tài chính có thể tồn tại và phát triển trong môi trường đầy rẫy hiểm nguy này là xây dựng một hệ thống phòng thủ theo chiều sâu.
Ba chiến lược gồm: Củng cố nền tảng, Chủ động săn lùng, và Liên tục nâng cấp phải được kết hợp chặt chẽ với nhau. Việc chần chừ nâng cấp hay cắt giảm ngân sách cho an ninh mạng cũng giống như để cửa mở cho kẻ trộm. Trong cuộc đua này, việc đứng yên đồng nghĩa với việc bạn đang bị bỏ lại phía sau.
Nguồn tham khảo: The financial brand
Tổng hợp bởi Nhóm tác giả DTSVN - Giải pháp chuyển đổi số ngành Tài chính - Ngân hàng.
